Μύθοι για την ημικρανία
Είναι γεγονός ότι στην χώρα μας, όπως και στις περισσότερες χώρες του κόσμου, το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων με ημικρανίες ή άλλους πονοκεφάλους δεν έχει διαγνωστεί σωστά από ειδικό γιατρό. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν άνθρωποι με ημικρανία που δεν γνωρίζουν ότι οι πονοκέφαλοι τους είναι ημικρανίες, αλλά και το ότι υπάρχουν άνθρωποι με άλλα είδη πονοκεφάλων, που λαθεμένα πιστεύουν ότι πάσχουν από ημικρανίες.
Είναι γεγονός ότι στην χώρα μας, όπως και στις περισσότερες χώρες του κόσμου, το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων με ημικρανίες ή άλλους πονοκεφάλους δεν έχει διαγνωστεί σωστά από ειδικό γιατρό. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν άνθρωποι με ημικρανία που δεν γνωρίζουν ότι οι πονοκέφαλοι τους είναι ημικρανίες, αλλά και το ότι υπάρχουν άνθρωποι με άλλα είδη πονοκεφάλων (για παράδειγμα: με πονοκέφαλο τάσεως ή με αθροιστική κεφαλαλγία) που λαθεμένα πιστεύουν ότι πάσχουν από ημικρανίες.
Και στη μία και στην άλλη περίπτωση, άνθρωποι με μη ακριβή διάγνωση ή αδιάγνωστους πονοκεφάλους, πιθανότατα δεν λαμβάνουν και την καλύτερη δυνατή θεραπεία, αφού η σωστή θεραπεία χορηγείται μετά τη σωστή διάγνωση από το νευρολόγο ή την επίσκεψη σε κάποιο Ιατρείο Κεφαλαλγίας.
Το κείμενο που ακολουθεί φιλοδοξεί να διευκρινίσει τι είναι σωστό και τι λαθεμένο, πάνω σε έξι ευρέως διαδεδομένα ερωτήματα για τις ημικρανίες για τα οποία μεγάλο μέρος του κοινού δεν γνωρίζει την σωστή απάντηση.
1. Ημικρανία και πονοκέφαλος είναι το ίδιο;
Λάθος. Η ημικρανία είναι μία από τις πολλές αιτίες που προκαλούν πονοκέφαλο. Ανήκει στους πρωτοπαθείς πονοκεφάλους, δεν έχει δηλαδή κάποια υποκείμενη αιτία που την προκαλεί. Ο νευρολόγος μπορεί εύκολα να ξεχωρίσει την ημικρανία από άλλους πονοκεφάλους, αφού έχει χαρακτηριστική εικόνα: υπάρχει πόνος μεγάλης έντασης που είναι ρυθμικός - «σαν να χτυπάει ένα σφυρί μέσα στο κεφάλι μου», αναφέρουν πολλοί ασθενείς- και συνήθως συνυπάρχει δυσανεξία σε ήχους και φώτα αλλά και τάση προς έμετο. Η διάκριση της ημικρανίας από άλλες μορφές πονοκεφάλου είναι σημαντική για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί οι ασθενείς με ημικρανία τις περισσότερες φορές δεν χρειάζεται να υποβληθούν σε ιδιαίτερες παρακλινικές εξετάσεις (αξονική ή μαγνητική τομογραφία, εγκεφαλογράφημα, αιματολογικές εξετάσεις), κάτι που είναι απαραίτητο σε περιπτώσεις που υπάρχει υποψία δευτεροπαθούς κεφαλαλγίας, και δεύτερον διότι η θεραπεία της ημικρανίας γίνεται με συγκεκριμένα, εξειδικευμένα φάρμακα και είναι αρκετά διαφορετική από τις θεραπείες που χορηγούνται σε άλλες μορφές πονοκεφάλων.
2. Η ημικρανία εμφανίζεται εξίσου και στα δυο φύλα;
Λάθος. Σύμφωνα με στατιστικές μελέτες, η ημικρανία εμφανίζεται τρεις φορές συχνότερα στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Στο σύνολο του πληθυσμού, περίπου μία στις επτά γυναίκες πάσχει από ημικρανία, με το ποσοστό μάλιστα να αυξάνεται στις ηλικιακές ομάδες 20-45 ετών, με μία στις πέντε ή στις τέσσερις γυναίκες να πάσχει από ημικρανία. Η πλειονότητα των γυναικών που πάσχουν από ημικρανία αναφέρουν ότι, αν και οι ημικρανικές κρίσεις μπορεί να εμφανίζονται οποιαδήποτε στιγμή μέσα στον μήνα, συχνά σχετίζονται με την μηνιαίο κύκλο τους, εμφανιζόμενες κοντά στην έμμηνο ρύση ή στην ωορρηξία. Αυτές οι κρίσεις ημικρανίας πιθανώς να σχετίζονται με την έντονη (φυσιολογική) διακύμανση των επιπέδων των οιστρογόνων. Υπάρχει η αντίληψη ότι οι αυτές οι ημικρανικές κρίσεις είναι πιο έντονες και πιο δύσκολο να θεραπευθούν από άλλες ημικρανικές κρίσεις, ωστόσο, η χορήγηση προσεκτικά επιλεγμένης θεραπευτικής αγωγής μπορεί να βοηθήσει σημαντικά. Οι απόψεις περί θετικής ή αρνητικής επίδρασης των αντισυλληπτικών χαπιών στην ημικρανία διίστανται και φαίνεται ότι η περιεκτικότητα των αντισυλληπτικών σε οιστρογόνα καθορίζει την πρόκληση ή μη ημικρανίας.
3. Η ημικρανία είναι κληρονομική;
Αλήθεια. Η τρέχουσα άποψη των περισσότερων ειδικών είναι πως υπάρχει σαφής κληρονομική προδιάθεσή για την εμφάνιση ημικρανίας. Ωστόσο, μέχρι τώρα, δεν έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη κάποιου συγκεκριμένου ή κάποιων συγκεκριμένων γονιδίων που να ευθύνονται για την ύπαρξη κληρονομικότητας στην ημικρανία, τουλάχιστον για τις περισσότερες μορφές της πάθησης. Όμως, η ανακάλυψη τα τελευταία χρόνια των υπευθύνων γονιδίων για μία σπάνια μορφή ημικρανίας, την «οικογενή ημιπληγική ημικρανία», αλλά και για ένα σπάνιο κληρονομικό σύνδρομο που συχνά εμφανίζεται με ημικρανικές κρίσεις (σύνδρομο CADASIL) δίνει ελπίδες ότι μέσα στα αμέσως επόμενα χρόνια θα έχουμε σημαντικές εξελίξεις και θα αποκαλυφθεί το γενετικό υπόβαθρο της ημικρανίας.
4. Ορισμένες τροφές προκαλούν ημικρανία;
Αλήθεια. Εδώ και πάρα πολλά χρόνια υπάρχουν αναφορές ότι συγκεκριμένες τροφές και ροφήματα - αλκοολούχα ποτά και ιδιαίτερα το κόκκινο κρασί, τυροκομικά, σοκολάτα και γενικότερα τα γλυκά, αλλαντικά, τυποποιημένες τροφές, κινέζικο φαγητό- μπορούν να προκαλέσουν ημικρανικές κρίσεις σε ορισμένους ασθενείς. Ωστόσο, καμία από τις αυτές τις τροφές δεν έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να προκαλέσει κρίση ημικρανίας σε όλους τους ασθενείς. Οι νευρολόγοι πρέπει να είναι προσεκτικοί πριν προβούν σε συστάσεις για απαγορεύσεις τροφών, αλλά και οι ασθενείς δεν πρέπει να κάνουν αλλαγές στις διατροφικές τους συνήθειες επειδή διάβασαν κάπου ότι κάποια τροφή βλάπτει. Έτσι, σωστό είναι να τεκμηριώνεται η συσχέτιση λήψης συγκεκριμένης τροφής και πρόκλησης ημικρανικής κρίσης μέσα από τήρηση ενός ημερολογίου κεφαλαλγιών. Μόνο όταν καταγραφεί συσχέτιση με αυτόν τον τρόπο είναι σκόπιμο να προτείνεται αλλαγή των διατροφικών συνηθειών του ασθενούς.
5. Η ημικρανία μπορεί να προκληθεί από λήψη φαρμάκων ή από ορισμένες παθήσεις;
Αλήθεια. Ορισμένα φάρμακα, όπως κάποια που χρησιμοποιούνται σε καρδιοπαθείς, μπορούν να προκαλέσουν ημικρανική κρίση σε κάποιον ασθενή με ημικρανία. Αυτές οι περιπτώσεις όμως είναι μάλλον ασυνήθιστες στην κλινική πράξη. Πολλές παθήσεις μπορούν να προκαλέσουν πονοκέφαλο, ο οποίος αν και μπορεί να μοιάζει στην ημικρανία, σπάνια θα έχει τυπική εικόνα. Σε κάθε περίπτωση ασθενούς με πονοκέφαλο που δεν έχει τυπική εικόνα ημικρανίας (ή άλλης πρωτοπαθούς κεφαλαλγίας) πρέπει να πραγματοποιείται έλεγχος, για να αποκλειστεί ή ύπαρξη μίας σοβαρής υποκείμενης πάθησης, όπως εγκεφαλικού ανευρύσματος ή άλλης αγγειακής δυσπλασίας, όγκου του εγκεφάλου, κροταφικής αρτηριίτιδας κ.α.
6. Η ημικρανία προκαλείται ακόμη και από πείνα;
Αλήθεια. Σε αρκετούς ασθενείς η ημικρανία εμφανίζεται αν υπάρξει παράλειψη κάποιου γεύματος ή βρίσκονται σε νηστεία. Πρόκειται συνήθως για ασθενείς που έχουν ιδιαίτερη ευαισθησία σε οποιαδήποτε αλλαγή του καθημερινού τους προγράμματος, είτε αυτό αφορά τα γεύματα είτε τον ύπνο ή την ξεκούραση, καθώς ο εγκέφαλός τους υπεραντιδρά, «διαμαρτυρόμενος» για την αλλαγή. Είναι ευνόητο πως σε τέτοιες περιπτώσεις,απλά η τήρηση ενός τακτικού ημερήσιου προγράμματος μπορεί να γλιτώσει τον ασθενή από ημικρανικές κρίσεις, πόνο και ταλαιπωρία.
7. Η αντιμετώπιση της ημικρανίας είναι μόνο φαρμακευτική;
Λάθος. Ασφαλώς η φαρμακευτική θεραπεία είναι ένα ενδεχόμενο, αλλά υπάρχουν και άλλοι δρόμοι. Η αντιμετώπιση της ημικρανίας έχει δύο σκέλη: τη θεραπεία των κρίσεων και την προληπτική θεραπεία.Ο ειδικός νευρολόγος μπορεί να καθορίσει την καταλληλότερη θεραπεία για τον κάθε ασθενή. Για την θεραπεία των ημικρανικών κρίσεων χρησιμοποιούνται κυρίως οι τριπτάνες. Ο στόχος της χορήγησης προληπτικής αγωγής σε έναν ασθενή με ημικρανία είναι η μείωση της συχνότητας, της έντασης και της διάρκειας των ημικρανικών του κρίσεων και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με φάρμακα αλλά και άλλες μεθόδους, όπως τα μονοκλωνικά αντισώματα ή και βιταμίνες και συμπληρώματα διατροφής. Πέρα από τη φαρμακευτική θεραπεία, σε κάποιους ανθρώπους ουσιαστικό τμήμα της αντιμετώπισης της ημικρανίας σχετίζεται με την υιοθέτηση συγκεκριμένου τακτικού τρόπου ζωής και την αποφυγή των εκλυτικών παραγόντων (εφόσον έχουν αναγνωριστεί). Ένας τέτοιος τρόπος ζωής περιλαμβάνει τακτικό ημερήσιο πρόγραμμα, άσκηση και υγιεινό διαιτολόγιο. Όσον αφορά τις εναλλακτικές μεθόδους αντιμετώπισης, όπως ο βελονισμός και η ομοιοπαθητική, μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να δείχνουν ότι έχουν αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση της ημικρανίας.
Δείτε περισσότερα για την ημικρανία στο Headaches.gr, την ελληνική ενημερωτική ιστοσελίδα για κάθε είδος κεφαλαλγίας.
Για σχετικά video από συζητήσεις σε τηλεοπτικές εκπομπές και για ειδικά ενημερωτικά βίντεο δείτε το Κανάλι "Ημικρανία, Αθροιστική Κεφαλαλγία, Πονοκέφαλος" στο Youtube, ενώ για ένα ανοικτό φόρουμ συζήτησης επισκεφθείτε την ανοικτή ομάδα Ημικρανία και Πονοκέφαλος στο Facebook.
Αν πάσχετε από ημικρανία μπορείτε να κλείσετε ραντεβού στο Ιατρείο Κεφαλαλγίας, στη Γλυφάδα ή στην Αγία Παρασκευή (Γραμματεία: καθημερινά από 10.00 ως 20.00 στο τηλεφωνικό κέντρο 210 96 81 760 ή στο Email Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.).
Μιχαήλ Κ. Βικελής MD, MSc, PhD
Νευρολόγος, MSc in Headache Medicine
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Επιστημονικός Σύμβουλος Συλλόγου Ασθενών με Ημικρανία και Κεφαλαλγία Ελλάδος